Xanana Hasoru Veteranus

KNKL Resolve Problema

DILI-- Primeiru Ministru (PM) Kay Rala Xanana Gusmão sei halibur asosiasaun Veteranus da libertasaun tomak hodi buka solusaun ba lista inklui atu hari Konselhu Veteranus ne’ebe aprova ona iha Parlamentu Nasional (PN).

“Iha dia 19 maio agora, hau sei halibur nafatin asosisaun Veteranus da libertasaun para halo diskusaun diak liu tan konaba problema veteranus no konaba atu hari komisaun Veteranus”, hatete PM Xanana Gusmão, iha Centru Convensoens de Dili (CCD).

Koalia PM Xanana, sorumutu ne’e importante hodi hadiak falhansu sira ne;ebe mak durante ne’e hasoru, tanba atu hadiak problema veteranus no kombatentes ne’ebe durante falha.

Tanba wainhira iha asosiasaun barak mak reprezenta hotu veteranu no kombatente sei hasoru nafatin problema, hodi nune’e mak atu akumula hotu asosiasaun hirak ne’e mak PN aprova ona komisaun ida atu hare enjeral ba asosiasaun tomak.

Antes ne’e mos IV governu Ministériu Solidariedade Sosiál (MSS) liu hosi Sekretaria Estadu ba Asuntu Antigus Kombatentes Libertasaun Nasionál hala’o sorumutu ho asosiasaun rezisténsia sira ne’ebé iha, hanesan ASSEPOL, FALINTIL, RENETIL no seluk tan, ho objetivu atu halo konsulta hodi forma Konsellu Nasionál Veteranu nian, ne’ebé hala’o iha loron-28-04 tinan 2011, iha salaun MSS Kaikoli Dili.

“Sorumutu ne’e atu halo konsulta ida hodi aprezenta fila fali ba organizasaun veteranu nian, atu rona sira nia hanoin no sujestaun hodi forma Konsellu Veteranu nian tuir lei no 9/2009 29-Jullu iha artigu 35, ne’ebé ko’alia kona-ba estatutu antigu kombatentes no Libertasaun Nasionál nian”, hateten Ministra Solidariedade Sosiál, Maria Domingas Fernandes.

Tuir estatutu ne’e rasik garante ona katak bainhira Konsellu Veteranu nian ne’e harii bele rezolve problema veteranu hotu-hotu,” dehan Ministra.

Iha fatin hanesan, Virgilio Guterres hosi asosiasaun ASSEPOL, haree katak, “sorumutu ne’e di’ak no urjenti atu bele ajuda rezolve problema ne’ebé oras ne’e daudaun veteranu sira hasoru, maibé atu rezolve problema la’ós atu hamosu problema foun, tanba ne’e mak presiza hanoin kle’an liu hosi diskusaun naruk atu hamosu lei ne’e.”

Nune’e mós Francisco Belo, nu’udar Sekretáriu Jerál RENETIL nian, hateten katak, “Organizasaun ka asosisaun barak ezisti tiha ona, no agora iha esbosu lei ida ba estrutura konsellu ne’e, hodi haree fila fali ba membru sira, ne’ebé ema ida-idak sei ba rejista bazeia ba estrutura hosi nivel nasionál hafoin disritál. Tanba ne’e mak ami nia opiniaun/hanoin katak konsellu ne’e mosu importante duni atu rezolve problema kombatente no veteranu sira nian.”

Tuir deputadu David Dias Ximenes, hateten katak, “Konsellu bele iha duni, maibé sei presiza iha tan diskusaun kle’an atu haree didi’ak problema sira ne’ebé organizasaun sira agora hasoru, haree mós oinsá konsellu ne’e nia papél, la’o halo nusá no kompozisaun oinsá, ne’e hotu mak foin bele determina. Importante mós mak tenke tau uluk interese nasionál, interese ema sira uluk funu na’in.”.

KNLK

Konseilu Nasional bá Kombatentes Libertasaun (KNKL) mak sei bele rezolve problema veteranus ne’ebé durante ne’e sei iha konfuzaun ba dedikasaun eskluziva.

“Ami iha informasaun ne’ebé ami sempre deskuti ho Komisaun homenazen katak ,atu rezolve problema hanesan dedikasaun eskluziva ne’e so kria Konseilu nasional kombatentes,” dehan Vice Prezidenti Komisaun E deputada Maria Rosa da Camara, Kuarta Feira (11/05) iha PN.

Deputada Maria Rosa ne’ebé mós membru komisaun eventual ba verifikasaun dadus veteranus hatete, wainhira kria ona konseilu kombatentes mak sei bele rezolve problema veteranus nia ne’ebé durante ne’e akonte iha nasaun liu-liu iha baze.

Maski nune’e konseilu kombatetentes lei aprova ona iha Parlamentu Nasional, maibe seidauk hari’i, tamba la’os buat fasil ne’ebé hari’i lalais.

“Ita koalia konaba KNKL ne’e sei liu husi kongresu hodi hili prezidenti konseilu dos kombatentes, ida ne’e mak sei lori tempo,” dehan Deputada CNRT.

Aleinde ne’e nia mós informa katak, iha kombatentes barak mak seidauk konsidera atu simu nia pensaun, tamba ne’e iha impaktu ne’ebé kria Konseilu nasional kombatentes libertasaun nasional mak bele verifika fila fali husi konseliu kombatentes oinsa atu bele konsidera.

“Hau senti katak, sempre iha problema mak ema barak dehan katak dedikasaun eskluziva diak liu lalika tau, maibe tuir dekretu Governu tenki iha dedikasaun eskluzivu mesmu iha lei kombatentes mos sita iha ne’eba,” nia hatutan.

Tuir Maria Rosa katak, konseilu nasional kobatentes mak sei haree problema veteranus sira ne’ebe durante ne’e akontese, por ezemplo benifisiariu ne’ebe partisipa 10 anos nia laran, mais ne’e la’os dedikasaun eskluziva, maibe Partisipa deit iha klandestina, ne’e la tama iha dedikasaun eskluziva.

Maibe dala barak mós tenki hatene katak, ema ne’ebé tinan 10 maibe ba mai ho nia malu ne’ebe tinan 8 deit maibe halo ligasaun mak kaer kastigu hetan dedikasaun eskluziva, maibe ida ne’ebé ligasaun ba tinan 10 nia laran no ema la kaer kastigu ne’e la hetan dedikasaun eskluziva.

“Ida ne’e mak problema, tamba ema nia direitu, hanesan iha tinan 10 ema la kaer hau, maibe hau mak organiza, nusa nia ne’ebé tinan 8 kartigu ne’e hetan fali dedikasaun eskluziva ba simu pensaun no hau tinan 10 ema la kastigu hau la simu Pensaun ne’e mak problema,” dehan Maria.

Nia dehan, atu koali konaba totalidade, hanesan benifisiariu ne’e nia hetan 20 anos, mais kontaze klandestina nia iha ai laran maibe tama tan iha klandestina hanesna tinan hat deit ne’e nia labele lori totalidade 20 anos bá hotu iha opensaun.

Tammba ne’e membru komisaun eventua ne’e Konsidera, dedikasaun eskluziva ne’e durante ne’e sei iha konfuzaun no promlema bá ema nia partisipasaun, tamba haree iha diskriminasaun.